Văn hóa dùng đũa của người Nhật có gì đặc biệt và có khác nhiều so với văn hoá của Việt Nam không. Bài viết sau đây của Ngoại Ngữ You Can sẽ cùng bạn tìm hiểu về quy tắc, cách cầm đũa khi ăn uống, những điều kiêng kỵ đối với chiếc đũa trong ẩm thực xứ hoa anh đào. Cùng tìm hiểu các gắp thức ăn bằng đũa trong văn hóa Nhật Bản nhé.
Người Nhật dùng đũa gì?
箸 (hashi) là sự kết hợp của 2 ký tự 竹 (take – tre) và 者 (mono – giả trong học giả), có nghĩa là ‘một thứ làm bằng tre của một học giả’. Cách đọc chính xác trong tiếng Nhật là ‘há sì’.
Từ nguồn gốc của tên gọi có thể thấy người Nhật dùng đũa có chất liệu từ tre. Ngày nay còn có thể những đôi đũa sợi thuỷ tinh chắc chắn, kháng khuẩn, bền đẹp.
Xem thêm: Cách làm Sushi Nhật Bản
Đũa xuất hiện tại Nhật Bản khi nào?
Người ta kể rằng từ xa xưa, sau khi đốt bếp bằng lửa, họ thường bẻ cành cây và dùng hai cành cây đó để lấy thức ăn nóng. Theo một số nghiên cứu, đũa đã được sử dụng ở Trung Quốc khoảng 3.000 năm trước và được giới thiệu bởi các nhà sư và thương nhân Nhật Bản từ thế kỷ thứ 4 đến thế kỷ thứ 7.
Người Nhật chỉ ăn bằng tay, và khi đũa du nhập vào Nhật Bản, chỉ có tầng lớp quý tộc mới sử dụng, nhưng chỉ trong những dịp đặc biệt.
Trong thời kỳ Nara, văn hóa sử dụng đũa trở nên phổ biến và nhiều đôi đũa được chạm khắc từ gỗ từ thời kỳ này đã được phát hiện. Vào thời Heian, đũa còn được vẽ trên những bức tranh cuộn, mô tả cuộc sống của người dân thường thời bấy giờ, có thể nói vào thời điểm đó, đũa không chỉ phổ biến trong giới quý tộc mà còn phổ biến trong giới bình dân. Và đến thời Kamakura, đũa sơn mài đã xuất hiện.
Hiện nay, đũa loại này chắc và bền hơn, dùng được lâu dài. Với sự phát triển của trà đạo (茶道) thời Muromachi, cùng với sự đa dạng hóa văn hóa ẩm thực Nhật Bản, những chiếc đũa làm từ gỗ tuyết tùng và gỗ bách ngày càng được sử dụng nhiều hơn. Vào thời Edo, đũa dùng một lần bắt đầu được sử dụng do sự phát triển của ngành công nghiệp nhà hàng.
Ban đầu, đũa Nhật Bản được coi là vật linh thiêng nhưng ngày càng trở nên phổ biến với nhiều loại tùy theo mục đích sử dụng. Theo thời gian, đũa đã trở thành dụng cụ không thể thiếu trong văn hóa ẩm thực Nhật Bản.
Trên toàn thế giới, văn hóa ăn bằng tay (Đông Nam Á, Trung Đông, Châu Phi) chiếm gần một nửa (44%), văn hóa dùng dao nĩa (Châu Âu, Mỹ, Nga) 28% và khu vực sử dụng đũa (Nhật Bản, Trung Quốc), Hàn Quốc, Việt Nam, Thái Lan, Singapore) cũng chiếm khoảng 28%. Tuy nhiên, những năm gần đây, văn hóa dùng đũa của các nước châu Á đang dần lan rộng ra thế giới.
Mặc dù họ thuộc nền văn hóa ẩm thực sử dụng đũa, nhưng hầu hết các quốc gia đều sử dụng thêm thìa và nĩa để tạo nên một set ăn. Chỉ ở Nhật Bản mới có văn hóa ‘mọi thứ bằng đũa’.
Khác với Việt Nam, nơi đôi khi chúng ta vẫn có thể sử dụng muỗng cho các món ăn hoặc những món ăn khó gắp bằng đũa, người Nhật ăn hầu hết mọi thứ bằng đũa, thậm chí cả súp. Hơn nữa, chỉ có ở Nhật Bản mới có phong tục マイ箸 (đũa riêng).
Sẽ không có gì ngạc nhiên khi bắt gặp một anh chàng người Nhật trong nhà hàng rút những chiếc đũa đã chuẩn bị sẵn từ trong túi ra.
Xem thêm: Manga tình cảm học đường
Văn hóa dùng đũa của người Nhật Bản
Ở Việt Nam, cầm đũa là một phản xạ rất tự nhiên nên mỗi người cầm một cách khác nhau, không theo một quy luật chung nào. Để cầm đũa Nhật đúng cách, cần cầm bằng bốn ngón tay: một ngón dùng ngón trỏ và ngón giữa, ngón cái để dẫn khi gắp, ngón còn lại đặt nhẹ nhàng trên ngón áp út.
Phần cầm đũa tương ứng với 2/3 chiều dài của đũa. Đảm bảo rằng chiếc đũa thứ hai không trượt qua ngón đeo nhẫn.
Cách cầm đũa chính xác khi ăn
Đây là phần thực sự cần thời gian để thành thạo. Nếu bạn thực sự muốn học, bạn nên luyện tập một mình ở nhà càng nhiều càng tốt, và cũng đừng lười biếng ngăn cản chúng chỉ vì không có ai theo dõi bạn.
Trân trọng chiếc đũa
Luôn sử dụng cả hai tay khi cầm đũa lên từ người khác hoặc khi cầm đũa lần đầu tiên để bắt đầu bữa ăn. Không nghịch đũa hay chỉ vào bất cứ ai khi đang ăn. Đặc biệt, đừng bao giờ dùng hành động đũa gõ vào bát vì điều này được coi là vô cùng thô lỗ.
Quy tắc khi ăn uống: Dùng gác đũa
Gác đũa khi chưa ăn giúp bạn giữ vệ sinh và làm cho văn hóa ăn cơm trở nên rất sạch sẽ, sang trọng hơn. Nên hầu hết các nhà hàng đến bàn ăn gia đình nào cũng sử dụng để không gian thêm phần lịch sự.
Không ăn các món ăn chung ngay lập tức
Lấy thức ăn từ các món ăn theo khẩu phần và cần phải đặt vào đĩa hoặc bát trước khi ăn.
Không bới móc thức ăn
Lấy thức ăn từ trên cùng của món ăn. Đừng lục tung đĩa của bạn để tìm thứ gì đó ngon hoặc thứ gì đó bạn thích.
Không liếm đũa
Không liếm đầu đũa (neburi bashi) vì điều này được coi là mất vệ sinh trong mắt người Nhật.
Hạn chế gắp thức ăn cho người khác
Không bao giờ chia sẻ thức ăn bằng cách chuyển từ đũa này sang đũa khác, vì đây là một phong tục tương tự tại các đám tang của Nhật Bản, nơi tro cốt được hỏa táng và sau đó được đặt trong lọ một cách trang trọng. Đây là điều cấm kỵ nhất trên bàn ăn của người Nhật.
Bạn có thể gắp thức ăn của ai đó bằng đũa của mình, nhưng khi gắp, bạn nên dùng nĩa hoặc cốc hứng để thức ăn không bị rơi ra ngoài. Nhưng tốt nhất hãy yêu cầu người phục vụ lấy một đôi đũa khác để đặt giữa bàn và dùng khi cần gắp thức ăn cho người khác.
Không dùng đũa giống đồ chơi
Không vẫy đũa trước mặt người khác khi đang nói chuyện hoặc khi cầm chúng trong một thời gian dài mà không sử dụng chúng, vì đây là hành vi thô lỗ.
Không khuấy đũa vào chén súp của bạn
Khi bạn làm điều này, nó giống như dùng nước canh để rửa bát đũa của bạn. Bạn nên tránh làm điều này vì nó cũng được coi là công việc mất vệ sinh trong mắt người Nhật.
Xem thêm: Cách gấp giấy Origami
Những điều kiêng kỵ trong văn hóa dùng đũa Nhật Bản
Bắt chéo đũa
Đảm bảo đũa song song khi không sử dụng nữa. Bởi bắt chéo là hình ảnh xấu, khiến người ta liên tưởng đến đám tang.
Không đưa chiếc đũa qua lại trên đĩa thức ăn
Đừng vung qua lại các món ăn khi bạn đang suy nghĩ, hoặc khi bạn đang lưỡng lự chọn món. Điều này sẽ được coi là tham lam (sashi bashi).
Phân biệt đũa Nhật và của nước khác
Đũa Hàn Quốc
Đũa Hàn Quốc được làm bằng kim loại và có thân phẳng nên được coi là loại cứng nhất thế giới. Thời xa xưa, giới quý tộc Hàn Quốc tin rằng sử dụng đũa bạc sẽ giúp họ phát hiện thức ăn có nhiễm chất độc hay không.
Vì vậy người Hàn Quốc sử dụng đũa kim loại như một cách để tạo cảm giác an toàn. Tuy nhiên, vì được làm bằng kim loại nên giá thành khá đắt nên họ đã làm phẳng những chiếc đũa để tiết kiệm nguyên liệu nhất có thể.
Đũa Việt Nam và Trung Quốc
Người Việt Nam và người Trung Quốc dùng giống nhau vì văn hóa ẩm thực rất giống nhau. Mọi người thường ăn chung một mâm, lấy thức ăn từ đó và có thói quen gắp cho nhau. Do đó, đũa của cả hai nước đều khá dài.
Đũa Nhật Bản
So với các quốc gia kể trên, đũa Nhật Bản có chiều dài khiêm tốn và đầu nhọn. Hải sản, cá và cơm nắm thường có trong các bữa ăn của người Nhật.
Đây là những món ăn khá mềm và dễ nát nên đầu đũa nhọn sẽ giúp bạn dễ dàng xúc thức ăn hơn. Bàn ăn của người Nhật sẽ được chia phần ăn cho từng người, món ăn của mỗi người sẽ được xếp vào đĩa riêng, chỉ có một số món ăn chung là không cần với tới và cũng không có thói quen lấy đồ ăn cho mọi người, vì vậy đũa dài là không cần thiết.
Xem thêm: Gia sư tiếng Nhật tại nhà
Dù chỉ là một đôi đũa thông thường trong bữa cơm hàng ngày nhưng đã có sự khác biệt khá lớn giữa các nước. Biết được văn hóa dùng đũa của người Nhật sẽ giúp bạn cư xử đúng mực nếu có dịp được dùng cơm với người Nhật Bản. Cảm ơn vì bạn đã theo dõi bài viết của Ngoại Ngữ You Can.
